İnşaat ve Mimari Terimler Sözlüğü

İnşaat ve Mimari Teknik Terimleri

İnşaat, Yapı ve Mimari, Mühendislik dünyasına ait inşaat ve mimari teknik terimler sözlüğümüz detaylı bir çalışmanın ürünüdür.

İçindekiler

 

A Harfi Terimler

Ada: İmar planlarında sokak, cadde, meydan, demiryolları, dereler gibi doğal veya sonradan yapılan çeşitli engelleri içerisine alan parseller topluluğuna verilen isimdir.

Aderans: Kelime anlamı olarak iki malzemenin birbirine yapışmasına verilen isimdir. İnşaat terimi olarak ise beton harcının agregaya, betonun demire yapışması veya boyanın çatlama kabarma olmadan duvar yüzeyinde ince tabaka halinde kalmasına durumlarına verilen isimdir.

Agrega: Beton içerisinde %60-75 arası bulunan ve kum, çakıl, kırmataş gibi malzemelerden oluşan karışıma verilen isimdir.

Akma Sınırı (Akma Noktası): Gerilme altındaki bir malzemenin bir daha eski haline dönemeyecek şekilde plastik deformasyona uğramaya başladığı değere verilen isimdir.

Akma Dayanımı: Gerilme altındaki bir malzemenin plastik deformasyona uğramaya başlayacağı en üst gerilme değeridir.

Alafranga: Avrupalı yaşam tarzını ve alışkanlıklarını belirtmek için kullanılan bir terim olmakla birlikte yapılarda alafranga tuvalet (klozet) olarak karşımıza çıkmaktadır.

Alaturka: Türk yaşam tarzını ve alışkanlıklarını belirtmek için kullanılan bir terim olmakla birlikte yapılarda alaturka tuvalet (taşlı tuvalet) olarak karşımıza çıkmaktadır.

Alçıpan: Genellikle bölme duvar ve asma tavan yapımında kullanılan, alçıdan oluşan bir levhanın tüm kenarlarının özel karton ile kaplanması sonucu ortaya çıkan bir yapı malzemesidir.

Ampatman: Genellikle tekil ve sürekli temellerde tercih edilmekle birlikte malzeme tasarrufu ve temele gelecek yükün üniform dağılmasını sağlayan elemanlardır.

Ankastre: Yaşam alanlarında çeşitli eşyalar için açılan oyuğa gömülmek suretiyle sabitleme işlemine verilen isimdir.

Ankraj: Betonarme yapılarda beton içerisine açılan deliğe demir donatı çubuğunun yerleştirilmesi ve sonrasında boşluğun enjeksiyonla doldurulması işlemine verilen isimdir.

Antre: Yapılardaki giriş holüne verilen isimdir.

Aplikasyon: Bir taşınmazın kenar ve köşeleri belirlenmek suretiyle sınırlarının saha üzerine işaretlenmesidir. Yer tespiti.

Arazi: İmar planına dahil olmayan ve üzerine ruhsatlı bir yapı inşa edilmesinin mümkün olmadığı toprak parçalarıdır.

Ardiye: Şantiyelerde çeşitli malzemelerin saklandığı yapılara veya inşaat malzemelerinin satıldığı yerlere verilen isimdir.

Armatür: (el.) Duvar ve tavana monte edilen aydınlatma malzemeleri. (tes.) Soğuk ve sıcak suyu karıştırma özelliğine sahip banyo ve mutfak bataryalarına verilen isimdir.

Arsa: Belediyeler tarafından imar planlarında belirtilen ve gerekli hizmetleri almaya hak kazanan, üzerine yaşam alanı inşa edilebilecek toprak parçalarıdır.

Aşık: Çatılarda mertekleri veya çatı örtüsünü desteklemek amacıyla kullanılan ahşap elemanlardır.

Atriyum: Avlu.

Avan Proje: İmar planı ve ilgili mevzuatlar dikkate alınarak hazırlanan ve uygulama projelerine altlık oluşturan ön projedir.

Avlu: Bir yapının önünde, arkasında veya yanlarında konumlanabilen ve üstü açık ya da kapalı olabilen, ana yapının tamamlayıcısı durumundaki alandır. (Bkz: Atriyum)

Ayrık Nizam: Hiçbir cephesinde başka bir yapıya bitişik olmayan düzendir.

 

B Harfi Terimler

Barbakan: Derin kazılarda ortaya çıkan toprağı tutmak amacıyla inşa edilen istinat duvarının arkasındaki tabi zemin içerisinde özellikle yağmur ve kar yağışı sonrası toplanan suyun duvara zarar vermeden uzaklaştırılması amacıyla duvar içerisine bırakılan deliklere verilen isimdir.

Baret: Başta şantiyeler olmak üzere iş güvenliği riski taşıyan pek çok iş yerinde kullanımı zorunlu olan bir güvenlik ekipmanıdır.

Bitişik Nizam: Cephelerinden birinde veya daha fazlasında komşu parseldeki yapıya bitişik olan düzendir.

Blokaj: Grobeton altına serilen, en az 15 cm kalınlığında olması beklenen, zeminin durumuna göre kalınlığı arttırılabilen, mıcır veya kırılmış molozdan oluşan dolgu işlemidir.

Briket: Duvar, çatı ve baca yapımında kullanılmak amacıyla genellikle doğal veya yapay agregaların su ile karıştırılması ve kalıplarda işlenerek sıkıştırılması sonucu üretilen dolgu malzemeleridir.

 

C Harfi Terimler

Cihannüma: Osmanlı dönemi mimarisinde çatı katının cam ile kapatılmasıyla tasarlanan odalardır.

Cumba: Genellikle konak tarzı eski mimari örneklerinde bir veya birkaç odanın çıkma olarak yapı dışına doğru uzadığı bölümdür.

 

Ç Harfi Terimler

Çiroz: Kolon ve perde gibi taşıyıcı elemanların düşey donatıları arasına yerleştirilerek bu donatıları birbirine bağlayan ve ayrıca aralarındaki mesafenin de sabit kalarak korunmasını amaçlayan; uç kısımları kıvrılmış inşaat çubuklarına verilen isimdir.

Çörten: Teraslarda veya eski tip evlerin damlarında toplanan suların bina yüzeyine değmeden bahçeye iletilmesi için inşa edilen genellikle kagir evlerde taş; ahşap evlerde ahşap oluklardır.

 

D Harfi Terimler

Damlalık: Mutfak tezgahlarında lavabonun yanında bulunan ve suların lavaboya doğru eğimle akmasını sağlayan bölümdür. Ayrıca pencere dış denizliklerinin alt kısmında bulunan ve yağmur sularının denizlik alt kısmında toplanmadan uzaklaştırılmasını sağlayan bölüme verilen isimdir.

Denizlik: Pencere alt kısmında öne ve arkaya gelecek şekilde pencere boşluğu boyunca uzanan genellikle mermer malzeme olarak imal edilen elemanlardır.

Dilatasyon Derzi: Büyük boyutlu veya değişik geometrik şekillere sahip yapıların  deprem, farklı oturma, sıcaklık ve titreşim gibi etkenlerden en az seviyede etkilenmesi ve yapının bir bütün olarak zarar görmesinin önüne geçilebilmesi adına belirli bir genişlik ve uzunluktan sonra yapının bölümlere veya parçalara ayrılmasına yarayan boşluklardır.

 

E Harfi Terimler

Emsal Değeri: (Bkz. KAKS)

Engelli rampası: Tekerlekli sandalye kullanıcıları, yürüme zorluğu yaşayan kişiler, bebek arabası kullanmakta olan yayalar ve görme engelli kişilerin yükselti farklarını engelsiz olarak aşmaları amacıyla yapılan eğimli platformlardır.

 

F Harfi Terimler

Finişer: Karayolu, uçuş pisti gibi yol inşaatlarında alt temel malzemesi serimi, asfalt serimi ve beton seriminde kullanılan ve düz bir yüzey elde edilmesine imkan sağlayan bir iş makinesidir.

 

G Harfi Terimler

Grobeton: Düşük dozlu, bir başka değişle çimento oranı az olan, taşıyıcılık özelliği bulunmayan, demirsiz, tesviye ve dolgu amaçlarıyla kullanılan kaba betonlara verilen isimdir.

 

H Harfi Terimler

Harpuşta: Genel olarak parapet duvarların yağmur ve kar gibi etkilerden zarar görmemesi için mozaik, mermer, beton gibi malzemelerle duvar üstünü kapatan elemanlardır.

Hatıl: Genellikle yığma yapılara ait duvarlarda düşey yük dağılımının dengeli olması bakımından yatay eksende yerleştirilen ahşap, metal veya beton elemanlardır.

 

I Harfi Terimler

Islah Etme: Bir alanın yenilenerek kullanılabilir hale getirme işlemidir.

Işıklık: Bir yapının pencere veya tavan kısımlarının cam ile kaplanması sonucu doğal gün ışığından faydalanabilmesini amaçlayan bölümlerdir.

 

İ Harfi Terimler

İhzarat: Bir imalata ait malzeme veya ekipmanın imalat öncesinde şantiyeye veya depoya getirilerek bekletilmesi işlemine verilen addır.

İmar Çapı: Arsa üzerine inşa edilecek yapının özelliklerini belirten ve buna göre hazırlanacak projelere kaynak oluşturacak imar durum belgesidir.

 

J Harfi Terimler

Jeodezi: Yeryüzünün ölçümlenerek modellenmesi ile ilgilenen bir bilim dalıdır.

Jips: Alçı taşı.

 

K Harfi Terimler

Kanopi: Binaların dış mekanlarında yağmurdan, kardan, güneşten ve yukarıdan düşebilecek nesnelere karşı aşağıda bulunanları korumaya yarayan modern saçaklardır.

Kaks: Kat alanı katsayısıdır. Emsal değeri olarak da bilinir. İmar durum belgesinde belirtilen arsa alanı ile KAKS oranı çarpılarak bina toplam inşaat alanı hesaplanır.

Kuranglez: Bodrum katlarda doğal yöntemlerle ışık ve havalandırma ihtiyacının giderilmesi için bina bitişiğine yapılan üzeri genellikle demir ızgaralarla veya cam sistemleri ile kapatılan ışıklık bölümleridir.

 

L Harfi Terimler

Lento: Pencere ve kapılar başta olmak üzere yapılardaki açıklık kısımlarında, açıklığın üst bölümüne yatay eksen boyunca yerleştirilip tıpkı bir kiriş gibi davranarak üzerine gelen yükü destek aldığı iki kanada yayan yapı elemanlarıdır.

Limonluk: Merdivenlerin boşluk olan tarafına yapılan ve hem ayağın boşluğa düşmesi hem de temizleme esnasında suyun merdiven boşluğuna akmasını önleyen çıkıntılardır.

 

M Harfi Terimler

Mikro beton: Genellikle zeminlerde yüzeye bitirme katmanı olarak uygulanan, aşınma ve basınç dayanımı yüksek modern görünüme sahip kaplama malzemesidir.

Minha: Yapılan bir imalatta toplam hesaplama üzerindeki düşülmesi gereken eksik kısımları ifade eder.

 

N Harfi Terimler

Nervürlü Demir: Üretim yöntemi sebebiyle yüzeyinde çentiklere sahip olan, bu sebeple beton ile iyi bir aderans sağlayan inşaat çeliğidir.

Niş: Mimaride niş duvarlarda bırakılan minik oyuklara verilen bir isim olmakla birlikte söz konusu oyuklar kimi zaman aydınlatma, kimi zaman kitaplık, kimi zaman yüklük olarak karşımıza çıkabilmektedir.

 

O Harfi Terimler

Osb: Ahşap panellerin ayrı ayrı tabakalar halinde birbiri üzerine şaşırtmalı olarak yerleştirilmesi ve aralarına tutkal koyularak yüksek sıcaklık altında preslenmesi sonucu ortaya çıkan ahşap esaslı levhalara verilen isimdir.

 

Ö Harfi Terimler

Ölçek: Bir araziye ait gerçek boyutların harita veya plan üzerine aktarılırken hangi oranda küçültüldüğünü gösteren değerdir.

Ön Proje: Bkz. Avan Proje

 

P Harfi Terimler

Pafta: İmar planında haritanın parçalara ayrılması sonucu ortaya çıkan her bir parçaya verilen isimdir.

Parapet Duvar: Binaların çatı, balkon ve teras gibi bölümlerinde korkuluk amacıyla yapılan koruyucu alçak duvarlardır.

Parsel: İmar planlarında üzerinde tek bir yapı kurulabilecek şekilde ayrılan toprak parçalarına verilen isimdir.

Paspayı: Kolon, perde, kiriş, döşeme ve temel gibi betonarme yapı elemanlarında en dışta bulunan donatının dış yüzeyi ile beton dış yüzeyi arasındaki kalınlık mesafesidir.

 

R Harfi Terimler

Rıht: Merdiven basamakları arasında kalan düşey bölüm, basamak yüksekliğidir.

Rölöve: Genellikle tarihi veya eski bir yapının veya tadilat edilmesi gereken fakat projesi bulunmayan bir binanın yerinde ölçümleri yapılarak kesit, görünüş ve planlarının oluşturulması ve kağıt üzerine aktarılması işlemidir.

Rötre: Yerine dökülen betonun bir takım fiziksel veya kimyasal etkiler altında kalarak büzülmesi sonucu ortaya çıkan hacimsel değişme (çatlama) olaylarına verilen isimdir.

 

S Harfi Terimler

Segregasyon: Su, çimento, kum ve agrega gibi beton bileşenlerinin çeşitli nedenlerden ötürü birbirinden ayrışması sonucu homojen olması gereken betonun heterojen bir hal alma durumudur.

Slump: Betonun sahip olduğu kıvam sınıfını belirlemek amacıyla şantiye ortamında pratik bir biçimde yapılabilen deney yöntemidir.

Soğuk Derz: Beton dökülürken belirli bir süre döküm işlemi duraksar ise dökülen beton prizini alarak katılaşır ve sonradan dökülecek betonla arasında derz şeklinde gözle görülebilir bir süreksizlik oluşur, böyle bir hatalı uygulama soğuk derz olarak adlandırılır.

Söve: Binaların dış cephelerinde bulunan kapı, pencere, balkon ve benzeri boşluklu yüzeylerin etrafını çerçeve şeklinde kaplamak suretiyle mimari açıdan estetik bir görünüm sağlama amacı taşıyan yapı elemanlarıdır.

Subasman Kotu: Zemin kat taban kotu

Subasman Perdesi: Bina zemin kotunun uygun bir maliyetle yükseltilerek yol tretuvar seviyesine getirilmesi ve su-sel baskınlarının önüne geçilmesi açısından tatbik edilen perde duvardır.

 

Ş Harfi Terimler

Şadırvan: Genellikle camilerde bulunan, üzeri kubbe ile kapalı ve yuvarlak bir biçimde olan, yuvarlağın etrafında oturakların bulunduğu ve musluklardan akan su ile su içme/abdest alma amacıyla kullanılan bir küçük yapıdır.

Şahmerdan: Zemine kazık çakma işleminde kullanılan bir çeşit ağır tokmaktır.

Şahniş: Bkz. Cumba.

 

T Harfi Terimler

Taks: Taban alanı katsayıdır. İmar durum belgesinde belirtilen arsa alanı ile TAKS oranı çarpılarak bina oturum alanı hesaplanır.

Tesviye: Kazı işleri bittikten sonra arazinin dolgu yapılarak düzleştirilmesidir. Öte yandan yapısal peyzaj işlerinden önce zeminin düzleştirilmesi ve toprak ile betonarme bağlantısının kesilmesi için tesviye betonu yapılır.

 

U Harfi Terimler

 

Ü Harfi Terimler

 

V Harfi Terimler

 

Y Harfi Terimler

Ytong: Hacminin % 85’i oranında boşluklardan oluşan, bundan kaynaklı olarak ısı yalıtımına katkıda bulunan ve hafif olması nedeniyle bina yükünü azaltarak deprem güvenliğine katkı sunan; A1 sınıfı hiç yanmaz özelliğiyle yangın emniyeti sağlayan bir gaz beton markasıdır.

 

Z Harfi Terimler

Zeyilname: İmzalanmış bir sözleşmede taraflar arasında karşılıklı olarak anlaşılıp sözleşmenin revize edilmesidir.


Yorum Yap